Geschreven door Laura Justin, fysiotherapeut in Australië

Tijdens de zwangerschap verandert er zoveel in het leven en het lichaam van een vrouw! Net zoals denken aan wat er allemaal nodig is voor het voeden van je groeiende baby zijn ook het verzorgen van je lichaam en het voorbereiden op de bevalling een belangrijk aspect van de zwangerschap.

Terwijl je baby en je buik groeien, verandert ook je bekkenbodem.

De bekkenbodem en de spieren ervan worden tijdens de zwangerschap zwaarder belast: ze moeten het gewicht van de groeiende baby dragen, terwijl ze ook weker worden en uitrekken om te zorgen dat de baby erdoor kan tijdens de geboorte.

Ongeacht of je vaginaal bevalt of met een keizersnede, je bekkenbodemspieren worden beïnvloed door de hormoonveranderingen en het gewicht van de groeiende foetus. Tijdens een vaginale geboorte worden de bekkenbodemspieren aanzienlijk uitgerekt en belast. Bij een keizersnede kan het doorsnijden van meerdere lagen spieren over het algemeen leiden tot een langzamer herstel en een verzwakte buikwand.

Een bekkenbodem die niet goed functioneert, kan leiden tot incontinentie voor urine en ontlasting (lekkage) of het gevoel dat je het niet zo goed kunt ophouden als je zou moeten. Ook kan er verzakking van de bekkenorganen optreden (wat gebeurt als de bekkenorganen op de wanden van de vagina drukken en een 'zwaar' gevoel geven). Een zwakke bekkenbodem kan ook bijdragen aan bekkenbandenpijn en lage rugpijn.

Een aantal factoren kan de kans op letsel aan het perineum tijdens de bevalling vergroten:

Jouw verloskundige team werkt nauw samen met jou om het risico dat je tijdens de bevalling letsel oploopt te verminderen. En zelfs vrouwen met een beschadigd perineum kunnen met hun zorgverleners en fysiotherapeuten werken aan het herstel van de kracht en functie van hun bekkenbodem.

Tijdens de zwangerschap is bekkenbodemtraining belangrijk om je bekkenbodem voor te bereiden en te beschermen. Een bekkenbodemtherapeut kan een persoonlijk programma met veilige bekkenbodemoefeningen aanpassen naarmate de zwangerschap vordert. Een sterke bekkenbodem is belangrijk om het gewicht van de baby te kunnen dragen en incontinentie te voorkomen, maar in staat zijn om de bekkenbodem te ontspannen en toe te staan dat hij zich opent en wijder wordt voor de bevalling is net zo belangrijk.

De voordelen van een gezonde bekkenbodem zijn talrijk. Het trainen van deze spieren voor en tijdens de zwangerschap kan de verzwakking van de spieren door de belasting van het dragen van een groeiende baby verminderen, het risico op letsel tijdens een vaginale geboorte verminderen en het herstel erna versnellen. Een sterke bekkenbodem kan ook zorgen voor een toename van het intieme genot voor een vrouw en haar partner en het is zelfs gebleken dat hierdoor de duur van de actieve fase van de weeën vermindert!

Aangezien bekkenbodemtrainers om ethische redenen niet zijn getest bij zwangere vrouwen, raden we niet aan deze methode tijdens de zwangerschap te gebruiken voor het trainen van de bekkenbodem. We raden alternatieve manieren aan om de bekkenbodem te versterken tijdens deze periode zoals kegeloefeningen zonder hulpmiddelen, zwangerschapsyoga of pilates.

Er zijn enkele onderzoeken gedaan die het potentiële voordeel aantonen van massage van het perineum om het risico op het inscheuren van het perineum tijdens een vaginale bevalling te verminderen. Vanaf week 34 of 35 van de zwangerschap kan een vrouw (of haar partner) beginnen met het 1–2 maal per week masseren van het perineum waarbij elke sessie ten hoogste 5 minuten duurt.

Er bestaan verschillende technieken voor het masseren van het perineum. Bij allemaal gaat het meestal om het inbrengen van een of twee met glijmiddel ingesmeerde vingers tot ongeveer 5 cm in de vagina met uitoefening van een lichte druk naar beneden (richting de anus) en de zijkant van de vagina tot een heel licht tintelende of brandende sensatie wordt gevoeld. Het uitrekken wordt ongeveer 2 minuten vastgehouden en daarna komen de vingers weer terug in hun gewone stand (Royal Australian College of General Practitioners).

Een andere belangrijke manier om tijdens je zwangerschap te zorgen voor je bekkenbodem is het voorkomen van constipatie of persen tijdens toiletbezoek. Door de hormoonveranderingen tijdens de zwangerschap vertragen van nature de bewegingen van de darmen waardoor zwangere vrouwen vaak last krijgen van verstopping. Hard duwen of persen op het toilet belast de bekkenbodem en kan leiden tot problemen zoals aambeien. Voldoende blijven drinken, voldoende vezelrijke voeding en lichte beweging zijn goede manieren om de darmen in beweging te houden en de bekkenbodem te beschermen.

Sommige vrouwen hebben last van overactiviteit of 'gespannenheid' van hun bekkenbodemspieren. Dit betekent dat de bekkenbodemspieren zich niet zo goed kunnen ontspannen en daardoor steeds licht aangespannen worden gehouden. Dat mag dat goed klinken, maar dat is eigenlijk niet ideaal en betekent niet noodzakelijkerwijs dat de bekkenbodem gezond en sterk is!

Als je voor je zwangerschap te horen hebt gekregen dat je een overactieve bekkenbodem hebt of pijn aan het bekken of tijdens de seks pijn hebt, moeite hebt met uitplassen of chronische urineweginfecties, is het trainen van de ontspanningsfase van je bekkenbodem heel belangrijk. Bewijs suggereert dat een verhoogde rustspanning van de bekkenbodem samenhangt met een langere 'pers'fase tijdens de bevalling, hoewel dit niet geassocieerd wordt met een verhoogd risico op complicaties tijdens de bevalling.

Overleg met je fysiotherapeut voor vrouwengezondheid over de beste manieren om jouw bekkenbodem te trainen en te ontspannen tijdens de zwangerschap als je denkt dat je een overactieve bekkenbodem hebt.